रुकुम । यसपटक हामीले अमेरिका छिर्न अवैध बाटो प्रयोग गर्ने, दुःख गरेर अमेरिका पनि छिर्ने तर त्यहाँ पक्राउ परेर फिर्ता (डिपोर्ट) हुनेहरु मध्ये चार जनासंग कुराकानी गरेका छौं ।
यसमा अमेरिका जान प्रयोग हुने अवैध मार्ग, दलालले लिने पैसा र बाटोमा मृत्युबाट जोगिन भोग्नुपर्ने कष्टका बारेमा उनीहरुका भनाइ समावेश छन् ।
उनीहरुका भनाइ सुन्दा लाग्छ– अमेरिका लैजाने नाममा सर्वसाधारणमाथि दलाल, स्थानीय साहुले असाध्य ठूलो ज्यादती गरिरहेका छन् । यो भन्दा ठूलो अपराध स्वयं राज्यका तर्फबाट भएको छ, जो यत्रो ज्यादती हुँदा पनि थाहा नपाएको अभिनय गरिरहेको छ ।
‘मैले सोंचेजस्तो भएन’
तातो गर्मीमा १६ वर्ष बिताएपछि उनलाई लाग्यो– जिन्दगी त मलेसियामै बित्ने भयो । दिनरात काम गर्दा पनि ३० हजार रुपैयाँ भन्दा बढी कमाइ नहुने । जति पसिना बगाए पनि उनले आफ्नो जीवन उभो लाग्ने देखेनन् ।
उनी मलेसियामा छँदै गाउँमा अमेरिका छिर्ने लहर सुरु भइसकेको थियो । युवाहरु दलाललाई पैसा बुझाउँदै धमाधम अवैधबाटोबाट अमेरिका जान हिँडिरहेका थिए । उनको गाउँमा झण्डै झण्डै प्रत्येक घरबाट एकजना अमरेरिका हिँडेजस्तै भइसकेको थियो ।
पुगेका साथीहरु र आफन्तको जीवनमा आएको बदलाव देखेर उनको मन मलेसियामा अडिएन । अमेरिकाको रंगीन दुनियाँ, लोभलाग्दो कमाइबारे सुनेर विस्तारै उनको पनि सपनाको शहर बन्यो त्यो ।
रुकुम पूर्वका सिस्ने गाउँपालिका– ५ का प्रेम (परिवर्तित नाम) लाई पनि अमेरिका पुग्ने हुटहुटी जाग्यो । ‘महिनामै ३ देखि ४ लाख रुपैयाँ कमाएको देख्दा अमेरिकाबाहेक केही सोचिनँ’, उनले भने, ‘मन मतिष्कमा अमेरिकामात्रै घुम्न थाल्यो ।’
उनले पनि गाउँका अरु युवाहरुले जस्तै स्थानीय दलाल समाते । ३० बैशाख ०७४ मा एकजनालाई ३० लाख रुपैयाँ बुझाएर उनी पनि अमेरिका छिर्न हिँडे ।
उनलाई भनिएको थियो, ‘अमेरिका जाने बाटो सजिलो छैन, धेरै जोखिम हुन्छ ।’ तैपनि जोखिम मोल्न तयार भए उनी । उनी भन्छन्, ‘जस्तोसुकै दुःख र अपठ्यारो भए पनि त्यहाँ पुगेपछि जिन्दगी नै फेरिन्छ, सुखका दिन आउँछ भन्नेमा म ढुक्क थिएँ ।’
नेपालगञ्ज–काठमाडौ–दिल्ली–मस्को त्यसपछि कोलम्बियाको मेडिट भन्ने ठाउँसम्म उनी जहाजमै पुगे । त्यसपछि नदीनाला, जंगलमा लुक्दै महिनौं दिनको जोखिमपूर्ण यात्रा गरेर उनी मेक्सिको हुँदै अमेरिका पनि पुगे । तर उनकै भनाइमा, ‘उनलाई क्यार्लिफोनियाको सीमाबाट प्रहरीले पक्राउ गर्यो ।’
सशस्त्र द्वन्द्व चलेको र आफूलाई माओवादीले विस्थापित गरेको भन्दै शरणार्थी बन्न निवेदन दिए । २२ महिनासम्म मुद्दा चल्यो । त्यत्तिञ्जेल उनलाई टेक्सास, मायमी, न्यूजर्सी, क्यालिफोर्नियाका ‘डिटेन्सन क्याम्प’हरुमा राखियो । मुद्दा लड्दा स्पोन्सरलाई ६ लाख र वकिललाई १२ लाख गरेर थप १८ लाख रुपैयाँ बुझाए ।
‘मुद्दा जिताउन भनेर त्यतिबेलाको महंगो वकिल राखेँ’, उनले भने, ‘माओवादीले विस्थापित गरे भनेर कागजात बनाएँ । यति भएपछि अमेरिका बस्न पाउँछु भन्नेमा ढुक्क थिएँ ।’
तर उनले सोचेजस्तो भएन । २२ महिना डिटेन्सन क्याम्पहरुमा राखेपछि त्यहाँको अदालतले उनलाई शरणार्थी मान्न अस्वीकार गर्यो । लगत्तै ‘१० वर्षसम्म अमेरिका छिर्न नपाउने’ गरी नेपाल फर्काइदियो ।
प्रेम भन्छन्, ‘अनेक दुःख, हन्डर खाएर पुगेका म रित्तै फर्किएँ । टाउकोमा ७० लाख रुपैयाँ ऋणको भारी थपियो । त्यति दुःख गरेर अमेरिका त पुगियो तर जिन्दगी नै बर्बाद भयो ।’
‘३० लाख ऋण, फर्कँदा ७० लाख पुगेको थियो’
मासिक ८ हजार रुपैयाँ कमाइले खर्च टार्न मुश्किल भएपछि उनले नौ वर्षे शिक्षण जागिर छोडे । केही समय रेष्टुराँको म्यानेजर भए । तर त्यहाँ पाउने मासिक १२ हजारको कमाइले पनि खर्च टरेन । गुजारा गर्न अनेक उपाय गर्दा पनि केही सीप नलागेपछि जापान जाने तयारीमा लागे, बर्दियाका खगेन्द्र हमाल ।
त्यही क्रममा उनको सम्पर्क भयो, बाँकेका लालबहादुर रोकासँग । उनले आफू मेक्सिकोसम्म पुगेको र अमेरिका जान लागेको बताए । उनले २८ लाख रुपैयाँमै अमेरिका लगिदिने आश्वासन पनि दिए । जापान जान पनि १५ लाख रुपैयाँ चाहिन्थ्यो । लालबहादुरले फकाए, ‘अरु १० लाख थपेर अमेरिका किन नजाने ?’
उनलाई पनि हो जस्तो लाग्यो । उनको बुझाइमा, अमेरिका पुगे जिन्दगी नै कायापलट हुनेवाला थियो । यही सोचेर २८ लाख रुपैयाँ बुझाएर उनी पनि अमेरिका जान तयार भए ।
उनले लालबहादुरले चिनाएकै दलाललाई सुरुमा ५ लाख रुपैयाँ बुझाएर भारतको दिल्लीदेखिको यात्रा तय गरे । दिल्ली–बार्सिलोना–मेडिटसम्म जहाजमै गए । त्यसपछि महिनौं जंगल, खोला–नदी छिचोल्दै तीन महिना लगाएर उनी मेक्सिकोबाट अमेरिका छिरे ।
अमेरिका छिरेलगत्तै उनी पनि पक्राउ परे । यसरी अवैध रुपमा अमेरिका छिर्ने अरुले जे गर्थे उनले पनि त्यही गरे । उनले पनि शरणार्थी बन्न मुद्दा हाले । त्यहाँ उनलाई तीन वटा अन्तर्वार्ता लिइयो ।
उनलाई किन र कसरी अमेरिका आएको भनेर सोधियो । उनले ‘देशमा अशान्ति छ, बस्न सक्ने स्थिति छैन भने ।’ तर पहिलो अन्तर्वार्ताबाट नै उनी ‘रिजेक्ट’ भए ।
मुद्दा लड्न चाहिने वकिल र स्पोन्सरलाई गरेर थप १५ लाख रुपैयाँ बुझाए । यसरी उनी डिटेन्सन क्याम्पमा नौ महिना बसे । ‘हाम्रो भाषामा त्यो हिरासत भन्दा पनि हुन्छ’, उनले भने, ‘बाहिर जान पाइदैनथ्यो, भित्रै बस्नुपथ्र्यो । फरक यत्ति हो उनीहरुले छुन चाहिँ छुदैनथें ।’
डिटेन्सनमा बसेकै बेला उनी बिरामी परे । एपेन्डिक्सको अप्रेसन गर्नुप¥यो । त्यसपछि भित्रै दुर्घटनावश उनको दाहिने कुम भाँचियो । एक वर्ष त्यहाँको क्याम्पमा बसेपछि अदालतले मुद्दा अस्वीकार गरिदियो ।
‘यति दुःख पाएपछि त सुखका दिन आउँलान् भन्ने थियो’, खगेन्द्र भन्छन्, ‘तर उल्टै डिपोर्ट गरेर फकाईदियो ।’ उनीसँगै पुगेको तीन जना भने शरणार्थीको मुद्दा जितेर अमेरिकामै बसे । उनी चाहिँ रित्तै घर फर्किए ।
महिनौंको जोखिमपूर्ण यात्रा र लाखौं रुपैयाँ खर्चेर अमेरिका पुगेर पनि नेपाल फर्कदा उनका सपना सबै टुटिसकेका थिए । ‘सपना त टुट्यो नै उल्टो ऋणको भारी बोकियो’, उनले भने, ‘३० लाख ऋण ब्याज सावा गरेर अहिले ७० लाख पुगिसकेको थियो ।’
from onlinekhabar